چه افرادی به توانبخشی و طب فیزیکی نیاز دارند؟

طب فیزیکی و توان بخشی طور کل برای افرادی کاربرد دارد که با محدودیت یا از دست رفتن توانایی های خود برای یک زندگی نرمال روزانه روبرو هستند.

• صدمه یا تروما مانند زخم سوختگی، شکستگی، صدمه شدید به مغز، آسیب به نخاع
• سکته مغزی
• عفونت های شدید. مثلا در افراد مبتلا به زخم بستر
• جراحی های سنگین مانند جراحی ارتوپدی
• عوارض جانبی ناشی از برخی درمان های پزشکی مانند شیمی درمانی
• بیماریهای مادرزادی خاص
• بیماریهای ژنتیکی خاص. مانند بیماری های خود ایمنی
• نارسایی های رشدی
• درد مزمن مانند کمر درد یا گردن درد شدید
• افزایش سن
• قطع عضو

در علوم بهداشتی، توانبخشی یا بازتوانی فرآیندی است که در آن به فرد توانخواه کمک می‌شود تا توانایی از دست رفته خود پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب را که منجر به محدودیت عملکردی وی شده‌است مجدداً به دست آورد. توانبخشی حوزه علمی بسیار وسیعی در مجموعه خدمات بهداشتی و درمانی است که در کلینیک های فوق تخصصی طب فیزیکی و توان بخشی انجام میشود و به افراد کمک می‌کند تا پس از ابتلا به مشکلاتی نظیر سکته مغزی، ضایعات نخاعی، جراحی‌های ارتوپدی، ضربه مغزی، سوختگی، کم شنوایی، اختلال پردازش مرکزی شنوایی، مشکلات تعادل و غیره، تا حد امکان بر مشکل خود غلبه نموده و استقلال عملکردی قبلی را بازیابد.

انواع توانبخشی:

• فیزیوتراپی:

این نوع توانبخشی در بهبود معلولیت‌های حرکتی کاربرد دارد.متخصصان برای بازگرداندن حرکت، بنیه، تعادل و توانایی عملکردی و هم‌‌چنین کاهش درد از طریق تمرینات ورزشی مشخص و انواع دیگر روش‌های درمانی، با بیمار همکاری می‌کنند.

• کار‌درمانی:

این شکل از درمان بر بازیابی توانایی فردی برای انجام دادن فعالیت‌های روزانه مهم، تمرکز دارد.

کار‌درمانی می‌تواند به معنای اصلاح مهارت‌های حرکتی، بازیابی تعادل یا کمک به بیماران در یادگیری این‌که چگونه توانایی عملکردی خود را از طریق استفاده از تجهیزات انطباقی در کنار سایر گزینه‌های درمانی افزایش دهند، باشد.

• تنفس درمانی:

برای کمک به بیمارانی استفاده می‌شود که اختلالات یا مشکلات تنفسی دارند.

این شکل از توانبخشی به آن‌ها کمک می‌کند زجر تنفسی را کاهش دهند، مجاری تنفسی باز نگه داشته شوند، و یاد بگیرند در زمان لازم چگونه از اسپری تنفسی و اکسیژن تکمیلی به شکل صحیح استفاده کنند.

• بازتوانی شناختی:

این روش که به توانبخشی شناختی هم معروف است، جهت بهبود حافظه، تفکر و مهارت‌های استدلال بیمار به کار می‌رود.

• توانبخشی شغلی:

این نوع توانبخشی، فرد را آماده می‌سازد تا پس از آسیب، بیماری یا عارضه‌های پزشکی بتواند به کار خود برگردد.

هر کدام از انواع توانبخشی می‌تواند در شرایط درمانی مختلفی به کار گرفته شود.این شرایط شامل تاسیسات توانبخشی بیماران بستری شده، کلینیک‌های توانبخشی بیماران سرپایی و خدمات توانبخشی مستقر در منزل است.

مراکز توانبخشی که بیمار را بستری می‌کنند معمولا انواع درمان‌های متداول و غیره را همراه با مراقبت‌های پزشکی / پرستاری و توسط یک گروه چند تخصصی از متخصصان  طب فیزیکی و توانبخشی، پزشکان فوق تخصص ارتوپد، پزشکان پزشکی ورزشی و فیزیوتراپی در محیط کلینیک فوق تخصص توانبخشی ارائه می‌دهند.

شاخه‌های توانبخشی:

• ارتوپدی فنی
• بینایی سنجی
• شنوایی‌شناسی
• طب فیزیکی و توانبخشی
• فیزیوتراپی
• کاردرمانی
• گفتاردرمانی
• مددکاری اجتماعی

در این کلینیک توانبخشی، یک تیم درمانی کامل به‌طور تخصصی به غربالگری، تشخیص و درمان بیماری‌ها، اختلالات و آسیب‌ها می‌پردازند. در ارزیابی و تشخیص، پزشکان عمومی و متخصص، معاینات بالینی وسیعی مطابق مشکلات اصلی بیمار انجام می‌دهند و در‌صورت نیاز، آزمایشات بیوشیمیایی و عکسبرداری‌های لازم و انواع اسکن‌ها را تجویز‌ می‌کنند. بعد از تشخیص بیماری و تعیین شدت و میزان پیشرفتگی آن، بیماران بر اساس درمان‌های مورد نیاز به کلینیک‌های تخصصی توانبخشی مرکز ارجاع داده می‌شوند. دستورالعمل درمانی این کلینیکها طیف وسیعی از فعالیتهای مناسب ورزشی و حرکت درمانی، کفش و ارتزهای مناسب برای حفظ و یا قرارگیری صحیح پاها و توزیع مناسب فشار کف پایی، آب درمانی ودیگر خدمات توانبخشی را شامل می شود. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره‌های درمانی رایگان از سوی کارشناسان درمانی مرکز و کسب اطلاعات بیشتر در این مورد با شماره تلفن‌ ۰۲۱۴۳۶۸۲ تماس حاصل فرمایید.

توانبخشی تا چه اندازه به بیمار کمک می‌کند؟

• بیماری زمینه‌ای و پایه و پیشگیری از مشکلات ثانویه
• توانبخشی معلولیت و ناتوانی فرد و بهبود دادن عملکرد فرد
• استفاده از وسایل کمکی مورد نیاز فرد و اصلاح محیط پیرامونی فرد طبق نیازهای فرد و تطابق با ناتوانی او
• آموزش به بیمار و خانواده بیمار و کمک به آنها در تطابق یافتن با تغییرات زندگی پس از آسیب و بیماری
• ماهیت و شدت بیماری یا آسیب در رسیدن به نتیجه توانبخشی تاثیر بسزایی دارد.
• نوع و شدت هر گونه نقص و معلولیت پس از آسیب و بیماری در نتیجه درمان توانبخشی نقش دارد.
• زمینه کلی سلامتی فرد قبل از آسیب یا بیماری در نتیجه توانبخشی پس از آسیب یا بیماری تاثیر دارد.
• حمایت خانواده و دوستان و اطرافیان

متخصص توان بخشی و کاردرمانان دقیقا چه می‌کنند؟

کاردرمانان در مکان‌های مختلفی مشغول به فعالیت هستند. برخی از آنها در بیمارستان‌ها مشغول‌اند و برخی دیگر در مدارس، خانه‌های سالمندان و مراکز خدماتی کار درمانی و کلینیک فوق تخصص توان بخشی در تهران می‌کنند. در بیمارستان‌ها، کار درمانان به بیماران برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن، حمام کردن و… کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها برای اینکه فرد در منزل بتواند از عهده‌ی کارهایش برآید، ضروری است. خانه‌ی سالمندان و مراکز توان بخشی نیز طی دوره‌های بلندمدت به بیماران برای بهبود کمک می‌کنند. مثلا در خانه‌ی سالمندان، یکی از تمریناتی که با افراد سالخورده انجام می‌شود،پرتاب توپ اسباب‌بازی در تور بسکتبال است. این تمرین باعث می‌شود تا تعادل فرد بهبود پیدا کند و تطابق و همراهی چشم و دست هم بیشتر شود. در واقع، هدف نهایی، بهبود تحرک، کاهش سقوط و زمین خوردن است.

اهداف توانبخشی:

• پیشگیری از معلولیت
• جلوگیری از پیشرفت معلولیت
• ارتقاء سطح افکار عمومی نسبت به معلولین و معلولیت
• سعی در خودکفایی معلول و قادرسازی وی در برخورد با مشکلات
• تطابق زندگی معلولین با جامعه
• ارائه تسهیلات و خدمات شهری مناسب جهت استفاده معلولین
• افزایش آگاهی معلولین نسبت به توانایی های و محدودیت های جسمی و روانی خویش و تطبیق و هماهنگی این وضعیت با محیط

ویژگی های توانبخشی:

توانبخشی ویژگی های متعددی دارد. از این ویژگی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

فرایند مداری: توانبخشی به طور کلی فرایندی با ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی است که به طور پویا، مددجو را به زندگی فعال هدایت می کند.

اعاده توانایی ها: توانبخشی به واقع توانمندسازی مددجو در بدست آوردن مجدد آن چیزی است که به واسطه اختلال و یا صدمه از دست داده است.

اثربخشی: توانبخشی بر ارتقاء اثربخش بودن و یا دستیابی به نهایت سطح عملکرد مددجو تاکید دارد.

کاهش دادن ناتوانی و معلولیت: توانبخشی قادر است با تکیه بر خدماتی چون پیشگیری از بروز اختلالات و ناتوانی ها، رفع موانع فیزیکی محیط، برابرسازی فرصت ها، یکپارچه سازی اجتماعی، در راستای کاهش ناتوانی و معلولیت ها تلاش نماید.

توانمندسازی و تسهیل کنندگی: توانبخشی فرایندی انفعالی نیست! بلکه مددجو را فعال می سازد تا با بهره گیری از توان و منابع
موجود، در رفع نیازهای زندگی خود بکوشد.

تعداد و تنوع اقدامات: برنامه توانبخشی موثر، شامل یک ترکیب از تکنیک‌ها و اقدامات مختلف است. که شامل فعالیت‌های فیزیکی، تمرینات توانبخشی، جلسات فیزیوتراپی، و مشاوره‌های روان‌شناختی می‌باشد.

انطباق با نیازهای فرد: برنامه توانبخشی باید با نیازهای خاص هر فرد هماهنگ شود. این انطباق شامل درنظر گرفتن نوع و شدت مشکل، تاریخچه پزشکی، و اهداف شخصی فرد می‌شود.

تعامل چندگانه تخصصی: برنامه توانبخشی بهتر است توسط یک تیم چندتخصصی ارائه شود که شامل پزشکان فیزیوتراپی، روان‌شناسان، متخصصان تغذیه و دیگر تخصص‌های مرتبط باشد. این تعامل به ارائه مراقبت جامع‌تر و موثرتر کمک می‌کند.

پیگیری مداوم: توانبخشی یک فرآیند زمان‌بر است و نیازمند پیگیری مداوم توسط فرد و تیم درمانی است. ادامه تمرینات، مشاوره‌ها و تعامل با تیم درمانی برای حفظ بهبودها و پیشگیری از عود مشکلات ضروری است.

استفاده از فناوری: استفاده از فناوری در برنامه توانبخشی، امکان پیشرفت و نظارت دقیق‌تر را فراهم می‌کند. دستگاه‌های مانیتورینگ، و تکنولوژی‌های پزشکی می‌توانند در این راستا کمک کنند.

مددجو محوری: توانبخشی سبب ایجاد جوی می شود که مددجو را قادر می سازد تا توانایی های لازم را کسب کرده و استقلال خود را افزایش دهد.

حل مسئله: فرایند توانبخشی دارای این ویژگی است که قادر است مهارت های حل مشکل را افزایش داده و با ارتقاء دانش و آموزش به مددجو، او را در تصمیم گیری موثر یاری دهد.

جامع نگر بودن: مفهوم کلیت و جامع نگری بر تندرستی و رفاه کامل فرد در چارچوب هماهنگی و انسجام فکر، جسم، روح و روان با محیط اشاره دارد.

آموزشی بودن: توانبخشی درواقع یک فرایند آموزشی است و فرد مددجوی تحت توانبخشی باید در ایجاد محیط یادگیری، شناخت نیازها و تعیین اهداف توانبخشی، شناسایی منابع و در نهایت، ارزشیابی برنامه های توانبخشی فعالانه بکوشد.

تلفیق و یکپارچه سازی اجتماعی: توانبخشی می کوشد تا تمام افراد اعم از سالم یا معلول، بر اساس عدالت و تساوی از فرصت های یکسان بهره مند گردند.

کسب استقلال: یکی از خصوصیت های توانبخشی، دستیابی مددجو به استقلال، یعنی داشتن حق انتخاب چگونه زیستن بر اساس ظرفیت، ارزشها و تمایلات فردی است.

کیفیت زندگی: توانبخشی فرایند ارتقای کیفیت زندگی است. به لحاظ اینکه اهداف و انتظارات فرد به میزان زیادی تحت تاثیر وضعیت جسمی، روانی، میزان استقلال و روابط اجتماعی او است. در نتیجه توانبخشی در این زمینه می کوشد تا شرایط فرد را بهبود دهد.